Secundair Lymfoedeem

Wat is Secundair lymfoedeem?

Secundair lymfoedeem ontstaat door invloed van buitenaf. Het lymfestelsel raakt door die invloed beschadigd. Meestal is Secundair lymfoedeem het gevolg van een operatieve ingreep. Vooral na oncologische ingrepen, waar ook de lymfklieren beschadigd raken of verwijderd worden, is er een risico op Secundair lymfoedeem.

Oorzaken

Maar de oorzaken voor Secundair lymfoedeem zijn heel verschillend. De aandoening kan ook het gevolg zijn van plastische chirurgie, bestraling, tumorgroei, een trauma, het dragen van een prothese, een infectie, chronische Veneuze Insuficientie (spataderen) of medicijnen.

Na een behandeling van kanker kan Secundair lymfoedeem ontstaan wanneer er sprake is van:

Lymfeklierdissectie (het weghalen van lymfeklieren)
Bestraling van de oksel, bekken of lies
Lymfangitis carcinomatosa (een ontsteking van de lymfevaten)

Welke klachten heb je?

Zwelling

Bij lymfoedeem heb je meestal last van zwellingen. Soms is een zwelling goed zichtbaar, vaak begint het klein. Dan kun je denken aan een knellende ring, een knellend kledingstuk of de afdruk van een sok in het been. Een zwelling kan van dag op dag variëren in omvang, het voelt als ‘vollopen’ of ‘leeglopen’.

Vermoeid en zwaar gevoel in arm of been

Een zwaar, vermoeid of ‘strak’ gevoel in je arm of been is kenmerkend voor een verstoorde lymfehuishouding. Het kan zijn dat er dan geen zichtbare zwelling is. Dit gevoel is een waarschuwing en wordt subjectief lymfoedeem genoemd. Het gevoel kan verdwijnen door rust. Maar het is altijd belangrijk om met je therapeut te overleggen wat te doen, ook om te voorkomen dat er wel een zwelling ontstaat.

Pijn en zenuwpijn

Lymfoedeem zelf is niet pijnlijk, rond het gebied met lymfoedeem kan er wel pijn ontstaan. Als de zwelling snel ontstaat, dan is er ineens een grotere druk op de weefsels. Bovendien neemt door het lymfoedeem het gewicht van een arm of been toe. Het extra gewicht zorgt mogelijk voor overbelasting en, daardoor, pijnlijke gewrichten, vooral in de schouder of heup.

Tijdens de chirurgische behandeling voor kanker worden regelmatig gevoelszenuwtjes beschadigd. Hierdoor kan zenuwpijn (neuropathie) ontstaan die qua klachten verergert door lymfoedeem. Zenuwpijn wordt ervaren als brandend, schrijnend, dof, zeurend of stekend. Het is moeilijk te behandelen, maar vaak wordt zenuwpijn minder als het lymfoedeem afneemt. Is er geen lymfoedeem aanwezig, dan kan het verstoorde gevoel tóch het idee geven dat er wel een zwelling is.

Tintelingen

Tintelingen – zonder dat er een zichtbare zwelling is – kunnen wijzen op een beginnend lymfoedeem.

Verandering van de huid

Veranderingen van de huid komen naar voren door bijvoorbeeld een bleke verdikking, of smetplekken in huidplooien. Daarnaast hebben mensen met Secundair lymfoedeem last van warme, pijnlijke of rode plekken op de huid.

Diagnose

De diagnose voor Secundair lymfoedeem kun je krijgen van verschillende zorgverleners. Bijvoorbeeld de huisarts, oncoloog of chirurg. Maar ook een oedeem fysiotherapeut of oncologisch fysiotherapeut kan de symptomen het eerst herkennen. Deze zorgverleners komen in hun werk regelmatig mensen tegen met Secundair lymfoedeem. Een zorgverlener kijkt ook naar andere aandoeningen: bijvoorbeeld erysipelas (wondroos), veneus oedeem, trombose, hartfalen en tumorvorming.

Behandeling

De behandeling van Secundair lymfoedeem bestaat uit twee fases. Tijdens de eerste fase – de ontstuwingsfase – wordt gewerkt aan het verminderen van het oedeem. Het doel van de onderhoudsfase is om het oedeem stabiel te houden en om eventuele complicaties te voorkomen.

De ontstuwingsfase

Het doel van deze fase is om zo snel mogelijk en zoveel mogelijk te werken aan vermindering van het oedeem. Deze fase wordt ook de complexe fysische ontstuwingstherapie (CFO) genoemd. Tijdens deze fase word je soms dagelijks behandeld. De fase wordt afgesloten met het aanmeten van een compressiehulpmiddel.

De behandeling bestaat uit een combinatie van:

manuele lymfedrainage
compressie (zwachtelen)
aanleren van zelfmassage
informatie over huidverzorging en leefregels

De onderhoudsfase

Nu ligt de nadruk op het stabiel houden van het lymfoedeem en het voorkomen van complicaties, onderdeel van die behandeling kan een compressiehulpmiddel zijn. Er zijn tijdens deze fase minder behandelingen van tijdens de ontstuwingsfase. Omdat lymfoedeem een chronische aandoening is blijf je onder controle van de zorgverlener.

Compressiehulpmiddelen

Complicaties

Bij Primair lymfoedeem kun je last krijgen van complicaties.

- Cording
- Lymfangitis. Bekijk de informatie op de website huidinfo.nl
- Vergrote lymfeklier
- Wondroos. Meer informatie vind je op huid.nl en thuisarts. Bekijk ook het wondroosschema.

Ervaringsverhalen

Hoe is het om te leven met Lymfoedeem of Lymfoedeem? Het lezen en delen van ervaring en het uitwisselen van informatie helpt vaak. Voor patiënten, maar ook voor familie en zorgverleners. Hier verzamelen we onze verhalen.

Meer informatie

Handige links

Bekijk ook ons overzicht van zorgverleners, websites en andere informatie, op onze pagina met Handige links.

Meest gestelde vragen

Hier vind je de meest gestelde vragen.